Rozwój technologii sztucznej inteligencji (AI) zmienia sposób funkcjonowania firm, instytucji publicznych oraz całych sektorów gospodarki. Algorytmy coraz częściej wspierają procesy decyzyjne, rekrutację, obsługę klienta czy analizę zachowań użytkowników. Choć AI przynosi ogromne korzyści w zakresie efektywności i automatyzacji, rodzi też poważne pytania o bezpieczeństwo i prywatność danych osobowych.
Jak sprostać regulacjom prawnym w praktyce?
Modele uczące się na dużych zbiorach danych mogą potencjalnie ujawniać informacje umożliwiające identyfikację osób, nawet jeśli dane te były wcześniej zanonimizowane. Ponadto automatyczne systemy decyzyjne mogą prowadzić do dyskryminacji lub błędnych ocen, co wymaga szczególnej uwagi i stosowania odpowiednich mechanizmów kontroli. To powoduje, że ochrona danych osobowych w kontekście AI staje się jednym z kluczowych tematów współczesnego cyberbezpieczeństwa i zgodności z prawem.
RODO i AI Act jako filary regulacyjne
Administratorzy danych są zobowiązani do stosowania zasad RODO — przede wszystkim do minimalizacji zakresu przetwarzanych danych, zapewnienia przejrzystości procesu oraz poszanowania praw osób, których dane dotyczą.
Podstawą prawną ochrony danych osobowych w Unii Europejskiej pozostaje ogólne rozporządzenie o ochronie danych (RODO). W sierpniu 2024 roku do tego ramowego aktu dołączył nowy unijny akt prawny — AI Act, wprowadzający regulacje dotyczące systemów sztucznej inteligencji. Oba akty mają się wzajemnie uzupełniać, jednak ich integracja
i praktyczne stosowanie wciąż wymagają dodatkowych wyjaśnień, które dostarczają m.in. stanowiska Urzędu Ochrony Danych Osobowych (UODO) oraz Europejskiej Rady Ochrony Danych (EROD).
Najważniejsze wytyczne EROD i UODO
W grudniu 2024 roku EROD opublikowała opinię dotyczącą wykorzystania danych osobowych przy tworzeniu i stosowaniu modeli AI. Organ ten podkreślił, że anonimowość danych jest pojęciem względnym — nawet dane zanonimizowane mogą być podatne na reidentyfikację, zwłaszcza przy wykorzystaniu zaawansowanych technik sztucznej inteligencji. W związku z tym przetwarzanie takich danych powinno być poprzedzone rzetelną oceną ryzyka.
EROD wskazała również, że uzasadniony interes administratora (art. 6 ust. 1 lit. f RODO) może stanowić podstawę prawną do przetwarzania danych na potrzeby AI, jednak wymaga to wyważenia interesów firmy i praw osób, których dane dotyczą. Konieczne jest również stosowanie środków ochrony danych, zapewnienie przejrzystości oraz możliwości realizacji praw osób fizycznych.
Polski regulator, czyli UODO zwraca uwagę, że wdrażanie systemów AI musi iść w parze
z pełną ochroną praw osób fizycznych, w tym zapewnieniem przejrzystości procesów decyzyjnych oraz możliwości odwołania się od decyzji podejmowanych automatycznie. Regulator podkreśla także konieczność przeprowadzania oceny skutków przetwarzania (DPIA) w przypadku systemów o wysokim ryzyku.
Jak zapewnić zgodność AI z prawem
W świetle wytycznych EROD i UODO administratorzy danych powinni podjąć działania minimalizujące ryzyko związane z wykorzystaniem AI. Niezbędne w tym zakresie są kompleksowe procedury zarządzania ryzykiem, które obejmują:
Analizę ryzyka i DPIA – identyfikację potencjalnych zagrożeń wynikających z użycia AI.
Minimalizację danych – ograniczenie zakresu danych do niezbędnego minimum.
Transparentność procesów – informowanie użytkowników o zasadach działania systemów AI.
Weryfikację źródeł danych – upewnienie się, że dane wykorzystywane do trenowania modeli zostały pozyskane legalnie.
Bezpieczeństwo techniczne i organizacyjne – stosowanie szyfrowania, kontroli dostępu, audytów i testów penetracyjnych.
Szkolenia i świadomość personelu – edukowanie zespołów odpowiedzialnych za wdrażanie i nadzór nad systemami AI.
Balans między innowacją, a ochroną prywatności
Wdrażanie AI wymaga zachowania równowagi między innowacyjnością a odpowiedzialnością. Przedsiębiorstwa muszą być świadome, że każda decyzja oparta na danych to potencjalne ryzyko naruszenia prywatności.
W praktyce oznacza to, że sztuczna inteligencja nie zwalnia z obowiązków wynikających z RODO — przeciwnie, wymaga jeszcze większej uwagi i transparentności.
Firmy, które potrafią połączyć bezpieczeństwo, zgodność i etykę, zyskają nie tylko przewagę konkurencyjną, ale też zaufanie klientów i regulatorów.
FAQ - Najczęściej zadawane pytania
Czy dane wykorzystywane przez AI zawsze podlegają RODO?
- Tak, jeśli możliwa jest identyfikacja osoby fizycznej – nawet pośrednio. Nawet dane pseudonimizowane lub zanonimizowane mogą podlegać przepisom RODO, jeśli da się je powiązać z konkretną osobą.
Czy AI Act zastępuje RODO?
- Nie. AI Act nie zastępuje RODO – oba akty prawne się uzupełniają. AI Act reguluje kwestie odpowiedzialności i bezpieczeństwa systemów sztucznej inteligencji, natomiast RODO chroni dane osobowe osób fizycznych.
Jakie dane mogą być wykorzystywane do trenowania modeli AI?
- Wyłącznie dane pozyskane legalnie, zgodnie z zasadami minimalizacji, celowości i przejrzystości. Niedopuszczalne jest używanie danych bez zgody lub z nielegalnych źródeł.
Co grozi firmie za naruszenie zasad ochrony danych przy użyciu AI?
- Kary administracyjne na podstawie RODO mogą sięgać do 20 mln euro lub 4% rocznego światowego obrotu firmy. Dodatkowo AI Act przewiduje własne sankcje za naruszenia związane z bezpieczeństwem systemów AI.
Jak firmy mogą ograniczyć ryzyko związane z AI?
- Poprzez wdrożenie analizy DPIA, zapewnienie audytowalności modeli, tworzenie rejestrów procesów przetwarzania, stosowanie szyfrowania i monitorowanie źródeł danych.
Powiązane wpisy
Nieautoryzowane komunikatory do celów służbowych
Nie ma dziś chyba osoby, która nie korzystałaby z komunikatora internetowego. WhatsApp – często do rozmów rodzinnych, czy – co na pewno potwierdzą rodzice –
Ransomware w szpitalu… i kara UODO
Kwestie cyberbezpieczeństwa i RODO są ze sobą ściśle związane. Dziś dzielę się z Państwem kolejnym przykładem, który wyraźnie pokazuje te powiązania. W czerwcu 2025 r.